Masowo wydawane przez ZUS decyzje obniżające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a stanowisko prezesa ZUS oraz obowiązujące przepisy.
ZUS masowo wydaje decyzję, na mocy których to obniża podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą. Wzmożona ilość wydawanych decyzji rozpoczęła się w 2018 r. kiedy to Sąd Najwyższy wydał wyrok, w którym to stwierdził, że organ jest uprawniony do kontroli i korygowania zawyżonych podstaw wymiaru składek z każdego tytułu podlegania, jeśli okoliczności sprawy wskazują na intencjonalny lub manipulacyjny zamiar uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Organ uznał, że może kontrolować przedsiębiorców deklarujących wysokie podstawy wymiaru składek, pomijając w zupełności to czy stan faktyczny sprawy faktycznie wskazuje na intencjonalne działania przedsiębiorcy. Organ pomija również w całości uchwałę składu 7 sędziów Sadu Najwyższego wydaną co prawda w 2010 r. ale mającą moc zasady prawnej, w której to Sąd Najwyższy wskazał wprost, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli mieści się ona w granicach ustawowych.
Wydawane decyzje, jak i niektóre wyroki wydawane przez Sądy Okręgowe nierzadko powodują wątpliwość co do brzmienia obowiązujących przepisów. Z jednej bowiem strony, przepisy ustawy systemowej dopuszczają deklarowanie podstawy wymiaru w wysokości ustawowej, bez jakichkolwiek obwarowań w tym zakresie (np.: długość prowadzenia działalności, wysokość dochodu). Jedynym warunkiem jest prowadzenie działalności gospodarczej. Z drugiej natomiast strony, korzystanie z tych przepisów naraża kobiety deklarujące wysoką podstawę wymiaru składek, przed złożeniem wniosku o wypłatę zasiłku chorobowego bądź macierzyńskiego, na kontrolę efektem której to negatywna decyzja. Nierzadko również decyzje takie wydawane są po latach (o czym szerzej w kolejnym wpisie). Korzystanie przecież przez ubezpieczonych z możliwość deklarowania podstawy wymiaru składek w granicach określonych przez ustawę jest legalne oraz zgodne z prawem, i nie powinno być w żaden sposób karane.
Reasumując, jeśli ustawa zezwala na deklarowanie podstawy wymiaru składek jedynie określając granice ich wysokości, to taka deklaracja jest zgoda z powszechnie obowiązującym prawem, a organ nie powinien w to ingerować.
Warto przypomnieć w tym miejscu wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 listopada 2017 r. Uzasadnienie faktyczne oraz prawne skupiało się co do zasady na stosunku pracy, niemniej jednak wyrażone w nim stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w pkt. 2.3 brzmi: „Prezes ZUS wyjaśnił, że ZUS nie kwestionuje podstaw wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (dalej: przedsiębiorców), ponieważ w stosunku do tej grupy ubezpieczonych u.s.u.s.(ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych) zawiera odmienną – niż w odniesieniu do pracowników – konstrukcję podstawy wymiaru składek. Stanowi ją kwota zadeklarowana – bez względu na wysokość osiąganych z działalności przychodów czy dochodów – która jedynie musi się mieścić w granicach ustawowych.”.
To oznacza, że stanowisko organu (oddziałów oraz inspektoratów) zawarte w decyzjach negatywnych stoi w sprzeczności ze stanowiskiem Prezesa ZUS. Takie działania wprowadzają niepewność co do obowiązującego prawa i poczucie krzywdy dla osób, które deklarowały podstawę wymiaru składek zgodnie z obowiązującym prawem, a obecnie borykają się z negatywną decyzją organu, która to nierzadko w swojej treści wskazuje na obowiązek zwrotu pobranych świadczeń w wysokości nawet do kilkuset tysięcy złotych.
Dlatego tak ważne jest już na początkowym etapie wsparcie profesjonalnego pełnomocnika, który to zajmuje się sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych. Jeśli otrzymali Państwo decyzję organu dotyczącą podstawy wymiaru składek, zapraszamy do kontaktu.
Joanna Kawecka
Radca Prawny. Specjalistka ubezpieczeń społecznych.
